MỘT SỐ LỜI DẠY CỦA BÁC HỒ DÀNH CHO PHỤ NỮ VIỆT VÀ GỢI Ý TỔ CHỨC SINH HOẠT HỘI VIÊN VỀ NHỮNG LỜI DẠY CỦA BÁC

Sinh thời, Bác Hồ rất quan tâm đến phụ nữ Việt Nam và vấn đề giải phóng phụ nữ, giáo dục phụ nữ, làm thế nào để giúp phụ nữ bình đẳng, phát triển tiến bộ. Người đã nhìn nhận, đánh giá cao những truyền thống quý báu của phụ nữ Việt Nam, ghi nhận những đóng góp của phụ nữ Việt Nam đối với sự nghiệp xây dựng và bảo vệ tổ quốc: “Phụ nữ Việt Nam ta sẵn có truyền thống đấu tranh anh dũng và lao động cần cù. Trong kháng chiến, phụ nữ ta từ Bắc đến đều hăng hái tham gia đánh giặc cứu nước.

Từ ngày hoà bình trở lại, nước ta tạm bị chia cắt làm hai miền. Chị em miền đang bền bỉ đấu tranh chống ách thống trị dã man của Mỹ - Diệm. Ở miền Bắc hoàn toàn giải phóng, chị em phụ nữ đều phấn khởi thi đua tăng gia sản xuất thực hành tiết kiệm, công tác và học tập đều tiến bộ khá”… Bác đã dành cho phụ nữ Việt những lời khen tặng quý báu: “Non sông gấm vóc Việt do phụ nữ ta, trẻ cũng như già, ra sức dệt thêu mà thêm tốt đẹp, rực rỡ”…

Tuy nhiên, Người cũng nhận thấy những hạn chế, ngăn cản sự phát triển, bình đẳng của phụ nữ Việt . Đó là những khó khăn xuất phát từ bản thân chị em phụ nữ và hoàn cảnh khách quan: “Phụ nữ ta còn có một số nhược điểm như bỡ ngỡ, lúng túng, tự ti, thiếu tin tưởng vào khả năng của mình; mặt khác, phụ nữ cũng gặp nhiều khó khăn về gia đình, con cái” .

Thực hiện Chỉ thị số 03-CT/TW, ngày 14/5/2011 của Bộ chính trị về việc tiếp tục đẩy mạnh việc học tập và làm theo tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, thiết thực kỷ niệm 122 năm ngày sinh của Người, Ban Tuyên giáo TW Hội LHPN Việt Nam xây dựng tài liệu giới thiệu một số lời dạy và mong muốn của Chủ tịch Hồ Chí Minh đối với phụ nữ Việt Nam và định hướng cách tổ chức tìm hiểu, học tập và làm theo về tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh trong các cuộc sinh hoạt chi/tổ Hội.

Hỏi: Những quan điểm cơ bản của Chủ tịch Hồ Chí Minh về tư cách người cách mệnh (cách mạng)?

Đáp: Là lãnh tụ của Đảng, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết nhiều tác phẩm bàn về tư cách người cách mệnh. Trong số những tác phẩm đó, những quan điểm về phẩm chất đạo đức của con người được bàn đến trong tác phẩm Đường cách mệnh là một trong những cơ sở quan trọng, xuyên suốt. Người viết:

“Tự mình phải:

Cần kiệm.

Hòa mà không tư. (Giữ gìn hòa khí, cư xử hòa nhã với mọi người nhưng không vì thế mà tư lợi, thiên vị trong công việc- Chú giải của Ban Tuyên giáo)

Cả quyết sửa lỗi mình. (kiên quyết, quyết tâm sửa lỗi mình - Chú giải của Ban Tuyên giáo)

Cẩn thận mà không nhút nhát.

Hay hỏi.

Nhẫn nại (kiên trì, bền bỉ, chịu khó).

Hay nghiên cứu, xem xét.

Vị công vong tư. (Vì việc công sẵn sàng hy sinh việc tư - Chú giải của Ban Tuyên giáo)

Không hiếu danh, không kiêu ngạo.

Nói thì phải làm.

Giữ chủ nghĩa cho vững. (giữ vững lập trường, lý tưởng cách mạng - Chú giải của Ban Tuyên giáo)

Hy sinh.

Ít lòng tham muốn về vật chất.

Bí mật.

Đối người phải:

Với từng người thì khoan thứ. (sẵn sàng khoan dung và thứ lỗi cho người khác– Chú giải của Ban Tuyên giáo) 

Với đoàn thể thì nghiêm.

Có lòng bày vẽ cho người. 

Trực mà không táo bạo. (chính trực, thẳng thắn nhưng không được nóng nảy – Chú giải của Ban Tuyên giáo)

Hay xem xét người. 

Làm việc phải: 

Xem xét hoàn cảnh kỹ càng. 

Quyết đoán. 

Dũng cảm. 

Phục tùng đoàn thể”.

Tư cách một người cách mệnh, 

Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 2,

NXB Chính trị quốc gia, H.2009, tr. 260  

Hỏi: Ngoài những phẩm chất chung của người cách mạng, Bác Hồ còn dặn phụ nữ Việt Nam phải ý thức được vị trí, trách nhiệm và quyền lợi của mình để phát huy tinh thần tự lực cố gắng vươn lên. Hãy nêu một số lời dặn của Người?

Đáp: Tại Hội nghị cán bộ phụ nữ miền núi (ngày 19/3/1964), Chủ tịch Hồ Chí Minh mong muốn bản thân phụ nữ phải ra sức phấn đấu: 

[…]1. Pháp luật của Nhà nước ta đã quy định đàn bà cũng có mọi quyền lợi như đàn ông. Để thực hiện thật sự bình quyền, phụ nữ phải ra sức phấn đấu. 

Ngày 9-3-1961 khi nói chuyện với các đại biểu dự Đại hội Phụ nữ toàn quốc lần III, Bác dặn dò phụ nữ phải nhận rõ địa vị làm chủ của mình: 

[...] “Ngay từ khi mới thành lập, Đảng ta đã nêu rõ chính sách nam nữ bình đẳng. Hiến pháp ta đã xác định chính sách đó. Trong mọi việc, Đảng và Chính phủ ta luôn luôn quan tâm giúp đỡ phụ nữ. Vậy chị em phụ nữ ta phải nhận rõ địa vị làm người chủ và nhiệm vụ người làm chủ nước nhà; phải có quyết tâm mới, đạo đức mới, tác phong mới để làm trọn nghĩa vụ mới của mình là góp phần xứng đáng vào công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội và đấu tranh thực hiện thống nhất nước nhà, trước mắt là thi đua hoàn thành tốt kế hoạch năm nay, để làm đà tốt cho cả kế hoạch 5 năm, để xây dựng đời sống tươi vui hạnh phúc cho nhân dân ta, cho con cháu ta”… 

Tại Đại hội liên hoan Phụ nữ “năm tốt” (ngày 30/4/1964), Bác thể hiện mong muốn chị em phải tích cực thi đua, cố gắng học tập, phấn đấu vươn lên: 

[…] “4. Phụ nữ phải nâng cao tinh thần làm chủ, cố gắng học tập và phấn đấu; phải xoá bỏ tư tưởng bảo thủ, tự ti; phải phát triển chí khí tự cường, tự lập. Có như thế thì phong trào "Năm tốt" sẽ ngày càng lan rộng, ăn sâu và sẽ thực hiện 100% bình quyền, bình đẳng”… 

Hỏi: Những lời dạy của Bác dành cho phụ nữ rất khái quát nhưng cũng rất cụ thể, phù hợp với nhiều đối tượng phụ nữ. Những lời dạy này không chỉ nêu định hướng chung chung mà nêu rõ phụ nữ cần làm gì để phấn đấu “xây Đời sống mới”. Nêu một số ví dụ? 

Tại Hội nghị cán bộ phụ nữ miền núi (ngày 19/3/1964), Chủ tịch Hồ Chí Minh định hướng phấn đấu, chỉ ra những việc làm cụ thể cho các chị em: 

[...] 

2. Phụ nữ cũng là người chủ nước nhà. Để xứng đáng là người chủ thì chị em phải ra sức tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm. Tổ chức và phát triển hợp tác xã cho tốt. Làm cho gia đình ngày càng no ấm, làm tốt nghĩa vụ đối với Nhà nước. 

3. Phụ nữ cần phải xung phong trong việc xây dựng đời sống mới. Ở miền núi đang còn những phong tục không tốt do bọn phong kiến để lại, như: ma chay, cúng bái rất tốn kém. Cưới vợ, gả chồng quá sớm. Vệ sinh phòng bệnh, v.v... còn kém. Đó là những mê tín và hủ tục nên xóa bỏ, để xây dựng mỹ tục thuần phong. 

4. Đoàn kết là sức mạnh. Đồng bào miền núi, trước hết là chị em phụ nữ, cần phải đoàn kết chặt chẽ, thương yêu giúp đỡ lẫn nhau. Đoàn kết giữa dân tộc mình, đoàn kết giữa các dân tộc. Đoàn kết với đồng bào miền xuôi lên phát triển kinh tế miền núi. Tất cả các dân tộc miền núi và miền xuôi phải đoàn kết như anh em, chị em trong một nhà, cùng nhau ra sức xây dựng miền Bắc giàu mạnh và ủng hộ đồng bào miền Nam ruột thịt đánh thắng đế quốc Mỹ xâm lược và bè lũ Việt gian. 

Một việc rất quan trọng nữa là: toàn thể đồng bào miền núi phải nâng cao tinh thần cảnh giác, giữ gìn trật tự trị an, luôn luôn sẵn sàng tiêu diệt bọn biệt kích, ngăn chặn bọn phản cách mạng âm mưu phá hoại. 

5. Để làm tốt những việc nói trên, chị em phải cố gắng học tập. Học văn hoá, học chính trị, học nghề nghiệp. Nếu không học thì không tiến bộ. Có quyết tâm thì nhất định học được. Hiện nay đã có phụ nữ miền núi làm thày giáo, làm bác sĩ, làm cán bộ kỹ thuật, đội trưởng dân quân, v.v.. Tất cả phụ nữ trong huyện Đà Bắc ở tỉnh Hoà Bình đã xoá xong nạn mù chữ. Đó là những gương mẫu có quyết tâm thì thành công. Bác chờ để khen thưởng những chị em có thành tích xuất sắc nhất… 

Trong lời chúc mừng Ngày quốc tế phụ nữ 8/3/1957, Bác cũng chỉ ra những nhiệm vụ của từng đối tượng phụ nữ 

[…] “Để kỷ niệm ngày 8-3 một cách thiết thực và xứng đáng, chúng ta cần động viên: 

Chị em phụ nữ nông thôn THI ĐUA góp sức hoàn thành tốt cải cách ruộng đất và lập những tổ đổi công tốt. 

Chị em công nhân và công chức THI ĐUA làm trọn nhiệm vụ của mình. 

Chị em trí thức THI ĐUA góp phần vào việc phát triển văn hoá. 

Nữ thanh niên tuỳ theo cương vị của mình, THI ĐUA học và hành, xung phong trong mọi công việc… 

Tại Hội nghị phụ nữ lao động tích cực lần thứ nhất của Hà Nội ngày 18-10-1958, Bác đã căn dặn chị em phụ nữ thủ đô: 

“Chị em phụ nữ cố gắng thi đua tăng gia sản xuất, thực hành tiết kiệm góp phần xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc, đấu tranh giành thống nhất Tổ quốc. Phụ nữ công nhân cần tích cực tham gia quản lý thật tốt nhà máy, công trường. Phụ nữ nông dân cần hăng hái tham gia phong trào đổi công, hợp tác, gặt tốt vụ mùa, chuẩn bị tốt vụ chiêm năm tới. Các tầng lớp phụ nữ ở thành phố cần chấp hành tốt các chính sách của Đảng và Chính phủ. Chị em làm nghề buôn bán cần giữ đức tính thật thà, đúng đắn, bài trừ tệ "mua rẻ, bán đắt", tệ "mặc cả, nói thách". Chị em phụ nữ phải hết sức chăm lo bảo vệ sức khoẻ của con cái, vì thiếu nhi là tương lai của dân tộc”. 

Đặc biệt, trong thư gửi phụ nữ Việt Nam nhân dịp xuân Bính Tuất (1946), Bác đã tặng bài thơ như một lời nhắc nhở, động viên chị em phấn đấu rèn luyện, tu dưỡng cách sống “Đời sống mới”: 

Năm mới Bính Tuất

Phụ nữ đồng bào 

Phải gắng làm sao

Gây "Đời sống mới" 

Việc thành là bởi 

Chúng ta siêng mần

Vậy nên chữ cần 

Ta thực hành trước 

Lại phải kiệm ước 

Bỏ thói xa hoa 

Tiền của dư ra 

Đem làm việc nghĩa 

Thấy của bất nghĩa 

Ta chớ tham tàn 

Thế tức là liêm 

Đã liêm thì khiết 

Giữ mình làm việc 

Quảng đại công bình 

Vì nước quên mình

Thế tức là chính 

Cần, kiệm, liêm, chính 

Giữ được vẹn mười 

Tức là những người 

Sống "Đời sống mới". 

Báo Tiếng gọi phụ nữ, số Xuân Bính Tuất, năm 1946, 

Hỏi: Bên cạnh những lời động viên, khuyến khích dành cho phụ nữ, Bác còn chỉ ra những nhược điểm nào của phụ nữ và hướng dẫn cách khắc phục như thế nào? 

Đáp: Nói chuyện tại Hội nghị các đại biểu phụ nữ tham gia công tác chính quyền toàn miền Bắc (ngày 1-8-1960), Bác chỉ rõ: 

[…] “Phụ nữ ta còn có một số nhược điểm như bỡ ngỡ, lúng túng, tự ti, thiếu tin tưởng vào khả năng của mình; mặt khác, phụ nữ cũng gặp nhiều khó khăn về gia đình, con cái. Muốn giải quyết khó khăn không nên ỷ lại vào Đảng, Chính phủ mà phải quyết tâm học tập, phát huy sáng kiến, tin tưởng ở khả năng mình, nâng cao tinh thần tập thể, đoàn kết giúp đỡ nhau để giải quyết mọi khó khăn của phụ nữ trong công tác chính quyền”… 

Hỏi: Cùng với việc căn dặn, nhắc nhở phụ nữ, Bác Hồ đã nhiều lần nêu rõ trách nhiệm của các cơ quan Đảng, chính quyền, các tổ chức đoàn thể trong việc tạo điều kiện thuận lợi cho phụ nữ tham gia hoạt động, phấn đấu. Đó là những quan điểm nào? 

Đáp: Khi nói chuyện tại Lớp bồi dưỡng cán bộ lãnh đạo cấp huyện (18/1/1967), Bác phê bình sự thiếu sót trong bồi dưỡng cán bộ nữ, Người đánh giá cao vai trò của cán bộ nữ đồng thời yêu cầu phải đấu tranh mạnh bệnh thành kiến hẹp hòi đối với phụ nữ: 

[…] “Cán bộ nữ ít như vậy là một thiếu sót. Các đồng chí phụ trách lớp học chưa quan tâm đến việc bồi dưỡng cán bộ nữ. Đây cũng là thiếu sót chung ở trong Đảng. Nhiều người còn đánh giá không đúng khả năng của phụ nữ, hay thành kiến, hẹp hòi. Như vậy là rất sai. Hiện nay, có nhiều phụ nữ tham gia công tác lãnh đạo ở cơ sở. Nhiều người công tác rất giỏi. Có cháu gái làm chủ nhiệm hợp tác xã toàn thôn, không những hăng hái mà còn làm rất tốt. Các cháu gái ở các hợp tác xã thường có nhiều ưu điểm: ít mắc tệ tham ô, lãng phí, không hay chè chén, ít hống hách, mệnh lệnh như một số cán bộ nam, có đúng như thế không? 

Bác mong rằng các đồng chí hãy thật sự sửa chữa bệnh thành kiến, hẹp hòi đối với phụ nữ. Các cô, nhất là các cô ở huyện, phải đấu tranh mạnh. Vì các cô mà không đấu tranh thì những đồng chí nam có thành kiến với phụ nữ sẽ không tích cực sửa chữa”. 

Trong bài “Phải thật sự đảm bảo quyền lợi của phụ nữ” đăng trên báo Nhân dân ngày 28/12/1962, Bác viết

[…] “Từ nay, đảng bộ, chính quyền và đoàn thể quần chúng (trước hết là đoàn thể phụ nữ và thanh niên) cần phải ra sức tuyên truyền Luật Hôn nhân và gia đình sâu rộng hơn nữa và phải chấp hành thật nghiêm chỉnh. Những thói dã man đánh vợ và ép con cần phải chấm dứt. Lợi quyền của phụ nữ cần được thật sự bảo đảm. Bản thân phụ nữ thì phải đấu tranh tự cường tự lập để giữ lấy lợi quyền của mình”… 

Trong Di chúc, Người vẫn đau đáu một nỗi niềm : “Đảng và Chính phủ cần phải có kế hoạch thiết thực để bồi dưỡng, cất nhắc và giúp đỡ để ngày càng thêm nhiều phụ nữ phụ trách mọi công việc kể cả công việc lãnh đạo”… 

Di chúc 

Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 12, NXB Chính trị quốc gia, tr. 510 

Tuy vậy, Người luôn nhấn mạnh đến khả năng tự lực vươn lên của phụ nữ: “Bản thân phụ nữ thì phải đấu tranh tự cường tự lập để giữ lấy lợi quyền của mình”… 

Phải thật sự đảm bảo quyền lợi của phụ nữ, 

Hồ Chí Minh Toàn tập, tập 10, NXB Chính trị quốc gia, tr. 661 – 662 

II. Gợi ý cách tổ chức học tập những lời dạy và mong muốn của Bác đối với phụ nữ tại cơ sở Hội: 

-Thời gian: trong dịp kỷ niệm Ngày Bác Hồ kêu gọi thi đua ái quốc (11/6). 

-Hình thức học tập, tìm hiểu: 

+ Dựa vào tài liệu hỏi đáp này để tuyên truyền những điều Bác dặn phụ nữ tại cuộc sinh hoạt chi/tổ Hội dưới hình thức tọa đàm hoặc hái hoa dân chủ. Nếu có điều kiện, cần phối hợp với cán bộ văn hóa thông tin của xã, trưởng thôn/ấp/bản/xóm để phát thanh những điều Bác dặn phụ nữ định kỳ nhiều lần hàng ngày vào thời gian phù hợp để chị em có điều kiện theo dõi (lúc sáng sớm, trong phiên chợ, những ngày có hội nghị, mít tinh, gần khu vực lao động sản xuất)... 

+ Tổ chức cho phụ nữ theo từng nhóm đối tượng (công nhân, nông dân, trí thức, thanh niên…) thảo luận, cụ thể hóa những việc mình cần làm để làm theo những điều Bác dặn. Cần kết hợp với việc xác định những việc cụ thể phụ nữ cần làm để rèn luyện 4 phẩm chất đạo đức: Tự tin - Tự trọng – Trung hậu – Đảm đang.